Τι είναι το γλαύκωμα;
Το γλαύκωμα είναι μια πολυπαραγοντική πάθηση του οφθαλμού, η οποία προκαλεί προοδευτική βλάβη του οπτικού νεύρου (οπτική νευροπάθεια).
Προκαλείται κυρίως από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση σε συνδυασμό με κακή αιματική κυκλοφορία των τριχοειδών αγγείων και ισχαιμία της κεφαλής του οπτικού νεύρου, που έχουν σαν αποτέλεσμα την προοδευτική μείωση της ευαισθησίας των γαγγλιακών κυττάρων, την καταστροφή του οπτικού νεύρου και κατ΄ επέκταση την μείωση του οπτικού πεδίου.
Η πάθηση αυτή αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα, καταλήγει σε τύφλωση που πρακτικά δεν είναι αναστρέψιμη.
Πόσο συχνό είναι το γλαύκωμα;
Το ποσοστό εμφάνισης του γλαυκώματος στον γενικό πληθυσμό ανέρχεται στο 2%. Σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών, το ποσοστό αυξάνει στο 4%. Η συχνότητα αυξάνεται σημαντικά στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Κληρονομείται το γλαύκωμα;
Οι συγγενείς γλαυκωματικών έχουν εξαπλάσια πιθανότητα να παρουσιάσουν γλαύκωμα σε σχέση με τους συγγενείς υγιών ατόμων.
Πώς δημιουργείται το γλαύκωμα;
Ο οφθαλμός παράγει ένα υγρό, το υδατοειδές υγρό, το οποίο κυκλοφορεί μέσα στα διάφορα τμήματά του και τελικά αποχετεύεται από την φλεβική κυκλοφορία.
Το υδατοειδές υγρό παράγεται στο ακτινωτό σώμα, εισέρχεται στον οπίσθιο θάλαμο μεταξύ ίριδας και φακού, περνά μέσα από την κόρη στον πρόσθιο θάλαμο και αποχετεύεται μέσω της γωνίας του προσθίου θαλάμου. Εάν υπάρξει εμπόδιο στην αποχέτευση, ή υπερπαραγωγή υγρού, τότε ο αυξημένος όγκος του συνεχώς παραγόμενου υδατοειδούς πιέζει τα τοιχώματα του οφθαλμού, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ενδοφθάλμια πίεση. Η πολυπαραγοντική αυτή νόσος έχει συνήθως κύριο αίτιο την πίεση που ασκείται πάνω στις ίνες του οπτικού νεύρου και προκαλεί σταδιακά με ένα πολύπλοκο μηχανισμό την μη αναστρέψιμη προοδευτική καταστροφή του.
Ποια είναι τα διαφορετικά είδη του γλαυκώματος;
α) Χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας:
Η πιο συνηθισμένη μορφή γλαυκώματος. Η γωνία του προσθίου θαλάμου είναι ανοικτή, αλλά τα αποχετευτικά κανάλια ανεπαρκούν να διατηρήσουν την ισορροπία παραγωγής – αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού, με αποτέλεσμα τη σταδιακή αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης.
β) Γλαύκωμα κλειστής γωνίας:
Στην περίπτωση αυτή η πρόσβαση στην γωνία του προσθίου θαλάμου, (και συνεπώς στο αποχετευτικό δίκτυο του υδατοειδούς υγρού), είναι κλειστή με αποτέλεσμα την αύξηση της πίεσης. Στην οξεία μορφή της νόσου η αύξηση είναι απότομα υψηλή με έντονα συμπτώματα, όπως πόνος, θόλωση της όρασης, ερυθρότητα του οφθαλμού, μερικές φορές ναυτία και απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
γ) Δευτεροπαθές γλαύκωμα:
Η ενδοφθάλμια πίεση αυξάνεται ως αποτέλεσμα ύπαρξης άλλης οφθαλμικής νόσου. Συχνά αντιμετώπιση της πρωτοπαθούς νόσου οδηγεί σε πτώση της πίεσης.
δ) Συγγενές γλαύκωμα:
Είναι πολύ σπάνιο και εμφανίζεται σε μωρά και παιδιά μικρής ηλικίας, και συνήθως συνυπάρχει με άλλες ανωμαλίες του οφθαλμού.
Είναι ο λόγος που ελέγχονται για γλαύκωμα τα νεογέννητα και όλα τα παιδιά κάθε ηλικίας.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές της ενδοφθάλμιας πίεσης;
Η ενδοφθάλμια πίεση μετράται με διάφορα τονομετρα:
Ενδεικτικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι τιμές μεταξύ 10-20 mm Hg θεωρούνται φυσιολογικές στις περισσότερες των περιπτώσεων. Οι τιμές αυτές έχουν διακύμανση κατά τη διάρκεια της ημέρας (καμπύλη πιέσεως). Η απώλεια υγρών π.χ. με λήψη διουρητικών, ή η υπερβολική λήψη υγρών, μπορεί να μειώσει ή να αυξήσει αντίστοιχα την ενδοφθάλμια πίεση.
Για την διάγνωση του γλαυκώματος η τιμή της ενδοφθάλμιας πίεσης θα πρέπει να αξιολογείται σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα όπως από την κλινική εξέταση του οπτικού νεύρου, ιδιαιτέρως από τα οπτικά πεδία, καθώς και την εξέταση BFA (ανάλυση της ροής στην παροχή αίματος στον οφθαλμό), την τομογραφία της κεφαλής του οπτικού νεύρου, τον έλεγχο της κατάστασης των οπτικών ινών του αμφιβληστροειδούς κ.α.
Ο έλεγχος αυτός είναι απαραίτητος διότι κάποιος μπορεί να έχει υψηλή πίεση στον οφθαλμό, χωρίς άλλα παθολογικά ευρήματα, και να μην έχει γλαύκωμα. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για απλή υπερτονία. Από την άλλη πλευρά ένα άτομο με χαμηλή φυσιολογική ενδοφθάλμια πίεση μπορεί να έχει γλαύκωμα, το λεγόμενο γλαύκωμα χαμηλής ή φυσιολογικής πίεσης. Τα άτομα με οριακές τιμές πίεσης, χρειάζονται σχολαστική διερεύνηση, όπως επίσης και τα άτομα με φυσιολογική πίεση αλλά με ύποπτα ευρήματα από το βυθό, το οπτικό πεδίο, ή με χαμηλή ροή παροχής αίματος του οφθαλμού και βεβαρημένη εικόνα στην τομογραφία του οπτικού νεύρου.
Τι συμπτώματα μας δίνει το γλαύκωμα;
Δυστυχώς τις περισσότερες φορές δεν δίνει κανένα σύμπτωμα.
Είτε βρίσκεται τυχαία κατά την διάρκεια οφθαλμολογικής εξέτασης, είτε ο ασθενής προσέρχεται στο τελευταίο στάδιο της νόσου, όπου έχει σημαντική απώλεια του οπτικού πεδίου ή της όρασης. Το γλαύκωμα καταστρέφει σιγά-σιγά το οπτικό νεύρο χωρίς να επηρεάζει ιδιαίτερα την οπτική οξύτητα μέχρι το τελικό στάδιο. Μόνο σε περίπτωση που έχουμε απότομη αύξηση της πίεσης, άνω των 40 mm Hg, όπως π.χ. στο οξύ γλαύκωμα, ο έντονος πόνος και η θόλωση της όρασης αναγκάζουν τον ασθενή να πάει αμέσως σε οφθαλμίατρο.
Ποιες είναι οι βασικές θεραπείες του γλαυκώματος;
Ο οφθαλμίατρος έχει στην διάθεση του διάφορα όπλα για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος, που αφορούν αφενός στην φαρμακευτική θεραπεία και αφετέρου στην επεμβατική, αλλά και στον συνδυασμό των δύο (αντιγλαυκωματικά φάρμακα, Lasers και μικροχειρουργική).
Συνήθως ξεκινάμε τη θεραπεία με αντιγλαυκωματικά κολλύρια ή με Laser σε επιλεγμένες περιπτώσεις. Οι ασθενείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το γλαύκωμα είναι χρόνια νόσος και ότι θα πρέπει να γίνονται εξετάσεις και αναλόγως θεραπείες εφ’ όρου ζωής, ακόμα και μετά την εγχείρηση ή το Laser. Εξάλλου επαναληπτικές επεμβάσεις ή Laser δεν αποκλείονται.
Το Laser όπως π.χ η επιλεκτική Yag Laser Τραμπεκουλοπλαστική (SLT) μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να ελαττώσει την ενδοφθάλμια πίεση και να ελαφρύνει την φαρμακευτική αγωγή. Σε ένα ποσοστό αυτών των ασθενών (40%) το Laser μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί μετά από 2-3 χρόνια.
H Yag Laser Επιλεκτική Τραμπεκουλοπλαστική έχει έδαφος ως θεραπεία σε επιλεγμένα περιστατικά γλαυκώματος ανοικτής γωνίας ή υπερτονίας νέων και μεσηλίκων.
Το Yag Laser χρησιμοποιείται επίσης για την δημιουργία περιφερικής ιριδοτομής σε περιπτώσεις γλαυκώματος κλειστής ή επαπειλουμένης κρίσης κλειστής γωνίας.
Μια ξεχωριστή απλή θεραπεία που εφαρμόζεται είναι η Πνευματική Τραμπεκουλοπλαστική(PNT).
Αποτελεί μια μη χειρουργική μέθοδο ελάττωσης της ενδοφθάλμιας πίεσης.
Κατά την μέθοδο αυτή εφαρμόζεται στην επιφάνεια του οφθαλμού για ένα λεπτό της ώρας ένας δακτύλιος μίας χρήσης που δημιουργώντας πίεση προς τις φυσικές αποχετεύσεις του υγρού του ματιού, διευκολύνει τη δίοδό του προς αυτές.
Η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε 5 λεπτά και ακολούθως σε μία εβδομάδα και σε 3 μήνες, ή όποτε χρειασθεί.
Συμπληρωματικές μη φαρμακευτικές και μη επεμβατικές θεραπείες αναγέννησης του οπτικού νεύρου, όπως π.χ, η διέγερση της οπτικής οδού από τον αμφιβληστροειδή μέχρι τον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου. Πρόκειται για μία μη επεμβατική μέθοδο η οποία χρησιμοποιεί μαγνητισμό, ηλεκτρισμό, λέιζερ και χρώματα με συγκεκριμένο μήκος κύματος για την διέγερση της οπτικής οδού από τον αμφιβληστροειδή μέχρι τον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου. Μέσω αυτών των ερεθισμάτων βελτιώνεται η κυκλοφορία του αίματος στα τριχοειδή αγγεία, αυξάνεται η ευαισθησία των φωτο-υποδοχέων, επιταχύνεται η αναγέννηση των ιστών και η μεταφορά του οπτικού σήματος από το οπτικό νεύρο. Η τεχνολογίες αυτές χρησιμοποιούνται παγκοσμίως (ΗΠΑ, Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία, Ινδία) και η αποτελεσματικότητά τους έχει επιβεβαιωθεί σε ασθενείς με γλαύκωμα, ατροφίες του οπτικού νεύρου, εκφυλιστικές παθήσεις της ωχράς, μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια και αμβλυωπία.
Όπως αναφέραμε πιο πάνω, το γλαύκωμα είναι μια ύπουλη και αρκετά συχνή ασθένεια, που τις περισσότερες φορές δεν δίνει συμπτώματα για πολλά χρόνια. Γι’ αυτό το λόγο συνιστάται σε άτομα άνω των 40 ετών τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος κάθε 1-2 χρόνια, που θα συμπεριλαμβάνει μέτρηση της πιέσεως και έλεγχο του οπτικού νεύρου. Σε άτομα δε, με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος, ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να γίνεται νωρίτερα και συχνότερα και να περιλαμβάνει εξέταση οπτικών πεδίων και άλλες ειδικές εξετάσεις.
Ακόμη και μετά την επέμβαση ή το Laser, η παρακολούθηση πρέπει να είναι τακτική.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία.
Το γλαύκωμα, όπως και τα άλλα νοσήματα αντιμετωπίζεται καλύτερα αν διαγνωσθεί στα αρχικά στάδια. Έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση αναχαιτίζει την πορεία της νόσου. Με αυτόν τον τρόπο, η πλειοψηφία των ασθενών διατηρούν καλή όραση για όλη τους τη ζωή.
