ΞΗΡΟΦΘΑΛΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Η ξηροφθαλμία είναι μία σχετικά κοινή οφθαλμική πάθηση και το πιο συχνό πρόβλημα μετά από μία διαθλαστική επέμβαση με Laser. Είναι πολυπαραγοντική, πολύ συχνά χρόνια και μπορεί να μην εμφανίζει συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως 100.000.000 άτομα υποφέρουν από αυτή εφόσον επηρεάζει τις δραστηριότητες και την ποιότητα ζωής τους λόγω του ότι μειώνει την όραση και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει και στην απώλειά της. Εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες, ιδιαίτερα στην περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο και η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνει με την ηλικία.
Το Δακρυϊκό φιλμ
Η ξηροφθαλμία ορίζεται επιστημονικά ως μία πολυπαραγοντική νόσος της οφθαλμικής επιφάνειας που χαρακτηρίζεται από απώλεια της ομοιοστασίας της δακρυικής στοιβάδος και συνοδεύεται από οφθαλμικά συμπτώματα.
Τα δάκρυα είναι πολύ σημαντικά για την καλή λειτουργία του κερατοειδούς και αποτελούν ένα από τα μέσα προστασίας του οφθαλμού γενικότερα.. Δρουν σαν λιπαντικό, διατηρούν την επιφάνειά του κερατοειδούς λεία και ομαλή και επηρεάζουν την ποιότητα της όρασης. Μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά στον κερατοειδή και τον επιπεφυκώτα, τους ενυδατώνουν, καθαρίζουν την επιφάνειά τους από ξένα σωματίδια , εμποδίζουν την δράση μικροοργανισμών και βοηθούν την επούλωση απο τυχόν μικροτραυματισμούς. Όταν η δακρυϊκή στιβάδα χάσει την ακεραιότητά της επηρεάζεται όχι μόνον η όραση αλλά και η οφθαλμική λειτουργία γενικότερα.
Αίτια της ξηροφθαλμίας
Υπάρχουν πολλοί δυνητικοί παράγοντες που μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να επιδεινώσουν την κατάσταση. Προς χάριν απλούστευσης οι αιτιογενείς αυτοί παράγοντες κατατάσσονται σε 4 ομάδες ανάλογα με το τι προκαλούν, 1) φλεγμονή των βλεφάρων ή/και δυσλειτουργία των Μειβομιανών αδένων, 2) φλεγμονή της οφθαλμικής επιφάνειας, 3) ανεπαρκή λίπανση/ενυδάτωση και 4) τραυματισμό της οφθαλμικής επιφάνειας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επιδρούν μεταξύ τους και λίγο έως πολύ όλοι είναι παρόντες στις περιπτώσεις ξηροφθαλμίας δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο που καταλήγει στα συμπτώματα που έχουμε εξ αιτίας της.
Για τον λόγο αυτό η οποιαδήποτε θεραπεία πρέπει να στοχεύει όλους τους παράγοντες, ανάλογα με την κατάσταση και τα συμπτώματα, ώστε να σπάσει ο κύκλος αυτός.
Εκτιμάται ότι το 85-95% όλων των περιπτώσεων ξηροφθαλμίας οφείλεται στην ελλειπή ή ανεπαρκή λειτουργία των Μειβομιανών αδένων. Οι αδένες αυτοί βρίσκονται στο εσωτερικό των βλεφάρων και παράγουν το λιπώδες στρώμα το οποίο δυσχεραίνει την εξάτμιση των δακρύων, προσδίδει σταθερότητα στο δακρυϊκό φιλμ και προστατεύει την επιφάνεια του οφθαλμού από μικροοργανισμούς.
Φυσιολογική εμφάνιση Μεϊβομιανών αδένων
Μη φυσιολογική εμφάνιση Μεϊβομιανών αδένων
Η δυσλειτουργία αυτών των αδένων αλλάζει την σύσταση της δακρυϊκής στιβάδας με αποτέλεσμα μεγαλύτερη εξάτμιση των δακρύων, πρόκληση φλεγμονής και πιθανή βλάβη της οφθαλμικής επιφάνειας. Αυτό προκαλεί αίσθηση ξηρότητας, δυσφορία και αλλοίωση της ποιότητας της όρασης.
Η ξηροφθαλμία μπορεί επίσης να προκληθεί από άλλες συστημικές ασθένειες που επηρεάζουν την φυσιολογική παραγωγή δακρύων όπως το η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκληροδερμία, το Parkinson, παθήσεις του θυροειδούς ή το σύνδρομο Sjorgen.
Φάρμακα, όπως τα αντιισταμινικά, τα διουρητικά, τα αντισυλληπτικά χάπια, τα οιστρογόνα, τα φάρμακα για Parkinson, τα αντιψυχωσικά και τα αντικαταθλιπτικά μπορούν επίσης να είναι αίτια ξηροφθαλμίας.
Η μορφολογία και η δυσλειτουργία των βλεφάρων μπορεί επίσης να είναι η αιτία της ξηροφθαλμίας ή να επιδεινώνει μία προϋπάρχουσα κατάσταση.
Άλλοι παράγοντες είναι τα ξηρά κλίματα και οι υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος λόγω ταχύτερης εξάτμισης των δακρύων σε αυτές τις συνθήκες, οι αλλεργίες, βλεφαρίτιδα, η εμμηνόπαυση, όπως επίσης τα καλλυντικά, η σκόνη και η ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Ξηροφθαλμία μπορεί επίσης να προκληθεί ή να επιδεινωθεί σε άτομα που χρησιμοποιούν φακούς επαφής, δεν κλείνουν εντελώς τα μάτια τους όταν κοιμούνται (λαγόφθαλμος), ή εργάζονται πολλές ώρες με υπολογιστή λόγω μειωμένης συχνότητας των βλεφαρισμών.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Στο αρχικό στάδιο σε πολλές περιπτώσεις η ξηροφθαλμία είναι ασυμπτωματική και για τον λόγο αυτό περνά απαρατήρητη. Δεν υπάρχει ενόχληση, φαγούρα ή ευαισθησία στο φως.
Αν δεν αντιμετωπισθεί, τα μάτια αρχίζουν να αισθάνονται κουρασμένα, στεγνά και μπορεί να κοκκινίσουν. Υπάρχει αίσθηση ξένου σώματος αίσθημα καύσου, φαγούρα, πρησμένα βλέφαρα, και μειωμένη ανοχή σε φακούς επαφής ή καλλυντικά. Ο ερεθισμός προκαλεί αυξημένη δακρύροια και η όραση είναι θολή ή παρουσιάζει διακυμάνσεις. Επίσης υπάρχει αυξημένη ευαισθησία στο φως, βλεννώδεις εκκρίσεις και σε προχωρημένο στάδιο μπορεί να προκληθούν μολύνσεις, έλκη ή και σοβαρότερες καταστάσεις.
Η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλλει. Η σωστή διάγνωση είναι πολύ σημαντική διότι υπάρχουν ασθένειες του οφθαλμού που έχουν παρόμοια συμπτώματα.
Επιφάνεια του κερατοειδούς όπως φαίνεται στο μικροσκόπιο με τη χρήση χρωστικής ουσίας
Αντιμετώπιση
Για να αντιμετωπισθεί η ξηροφθαλμία πρέπει πρώτα να διαγνωσθεί ακόμα και αν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και δεν υπάρχουν συμπτώματα. Η λήψη πλήρους οφθαλμολογικού και ιατρικού ιστορικού που περιλαμβάνει την ενδεχόμενη χρήση κολλυρίων, φακών επαφής, επεμβάσεων και συστημικών φαρμάκων είναι απαραίτητα.
Εάν υπάρχουν συμπτώματα καλό είναι να γνωρίζουμε εάν και πότε εμφανίζουν εξάρσεις, εάν υπήρξε προσπάθεια αντιμετώπισής τους και εάν παρουσιάζουν μεταβολές.
Σημαντικές είναι επίσης οι πληροφορίες για τις συνθήκες εργασίας και περιβάλλοντος του ατόμου με ξηροφθαλμία.
Η οφθαλμική επιφάνεια και η δακρυϊκή στιβάδα πρέπει να ελέγχονται διεξοδικά όπως και το αν υπάρχει φλεγμονή ώστε να αντιμετωπισθεί κατάλληλα.
Συνήθως η ξηροφθαλμία αντιμετωπίζεται τοπικά με χρήση σταγόνων, gel ή οφθαλμικών αλοιφών . Σε περιπτώσεις βλεφαρίτιδας πρέπει να αντιμετωπισθούν με την βλεφαρική υγιεινή( καθαρισμός βλεφαρικού χείλους με μαντηλάκια ή αφρό). Εάν υπάρχει δυσλειτουργία των Μειβομιανών αδένων τότε πρέπει να γίνει αποκατάσταση της λειτουργίας τους με την κατάλληλη μέθοδο. Οι μέχρι τώρα θεραπείες ( θερμαινόμενες μάσκες, μασάζ ) αντιμετώπιζαν μόνο προσωρινά την κατάσταση.
Εδώ εισάγουμε την καινοτόμα θεραπεία με το Optilight. Είναι η πρώτη και μοναδική πλατφόρμα αναγνωρισμένη απο τον FDA, τον οργανισμό φαρμάκων της Αμερικής για τη θεραπεία της ξηροφθαλμίας που δρα κατα κύριο λόγω στη δυσλειτουργία των Μειβομιανών αδένων που αποτελεί όπως προαναφέρθηκε το 85-95% όλων των περιπτώσεων ξηροφθαλμίας .
Ο Οφθαλμός αναγνωρίζοντας τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης θεραπείας, απέκτησε πρώτος στην Ελλάδα την συγκεκριμένη πλατφόρμα. Η εξειδικευμένη θεραπεία παλμικού φωτός επικεντρώνεται σε περισσότερους από έναν παράγοντες που επηρεάζουν την ξηροφθαλμία. Οι τεχνολογίες OPT (Optimal Pulse Technology) και MSP (Multiple Sequential Pulsing) που βελτιστοποιούν την απόδοση της ενέργειας στους ιστούς, μας διευκολύνουν να επιτευχυθούν τα επιθυμητά κλινικά αποτελέσμτατα. Η θεραπεία είναι μη επεμβατική και αποτελείται από 4 συνεδρίες διάρκειας 30 λεπτών η καθεμία. Μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, είναι ανώδυνη και ο ασθενής μπορεί να επιστρεψει στις καθημερινές του ασχολίες χωρίς εμφανή σημάδια.
Η θεραπεία :
- Επαναφέρει τη μορφολογία και τη λειτουργικότητα των μεϊβομιανών αδένων
- Μειώνει το επίπεδο της φλεγμονής στα βλέφαρα
- Αυξάνει το χρόνο διάσπασης των δακρύων
- Ανακουφίζει τα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία
Ειναι η μόνη εγκεκριμένη θεραπεία με έγκριση από τον FDA που μπορει να έχει διάρκεια ανακούφισης της ξηροφθαλμίας για διαστημα μεγαλυτερο του ενός έτους. Απευθύνεται:
- Σε όσους εμφανίζουν συμπτώματα ξένου σώματος, δακρύρροιας και θάμπωμα της όρασης και με τις σταγόνες που χρησιμοποιούν δεν έχουν το επιθυμήτό αποτέλεσμα
- Σε χρήστες φακών επαφής για μεγαλύτερη άνεση στη χρήση τους
- Σε ασθενείς με ξηροφθαλμία που θέλουν να υποβληθούν σε διορθωση μυωπίας/υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού με laser
- Σε ασθενείς για προετοιμασία για χειρουργείο καταρράκτη
- Σε ασθενείς με ροδόχρου ακμή
- Σε περίπτωση εμφάνισης επαναλαμβανομένων χαλαζίων
Σε πιο προχωρημένο στάδιο μπορεί να χρειασθεί να τοποθετηθούν βύσματα στους δακρυϊκούς πόρους για να διατηρηθεί μεγαλύτερη ποσότητα δακρύων επάνω στην οφθαλμική επιφάνεια ή ακόμα και να γίνει μικροχειρουργική επέμβαση στα βλέφαρα εάν παίζουν ρόλο στην δυσλειτουργία της δακρυϊκής στιβάδας. Επίσης οι επιδεσμικοί φακοί επαφής χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις τραυματισμού της επιφάνειας του κερατοειδούς. Συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν Ωμέγα-3 λιπαρά πολλές φορές συνδυάζονται με τους ανωτέρω τρόπους αντιμετώπισης της ξηροφθαλμίας για ενίσχυση λειτουργίας της δακρυϊκής συσκευής.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όλες οι σταγόνες και τα τζελ που κυκλοφορούν στο εμπόριο και υπόσχονται άμεση ανακούφιση από τα συμπτώματα δεν είναι κατάλληλα για όλες τις περιπτώσεις διότι δεν εχουν όλες την ίδια σύνθεση.
Η θεραπεία πρέπει να δίδεται ανάλογα με τα αίτια και τα συμπτώματα μετά από λεπτομερή έλεγχο.
Το Τμήμα Ξηροφθαλμίας του Οφθαλμού διαθέτει όλη τα απαραίτητα διαγνωστικά μέσα ώστε να διαπιστωθούν τα αίτια που προκαλούν την ξηροφθαλμία ώστε η θεραπεία να είναι εξατομικευμένη και να αντιμετωπίσει την γενεσιουργό αιτία του προβλήματος. Τα διαγνωστικά μέσα του κέντρου μας μας βοηθούν να κάνουμε ενδελεχή έλεγχο της οφθαλμικής επιφάνειας, της δακρυϊκής στβάδας όπως και να ελέγξουμε με ειδικό απεικονιστικό λογισμικό την καλή λειτουργία των Μεϊβομιανών αδένων. Η ύπαρξη φλεγμονής ελέγχεται με ειδικό τεστ σχεδιασμένο για τη δακρυϊκή στιβάδα.
Όταν εξακριβωθεί το αίτιο τότε το έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό μας θα συστήσει την κατάλληλη θεραπεία (π.χ. σταγόνες, τζελ, θερμαινόμενη μάσκα, Optilight, τοποθέτηση βυσμάτων ή ακόμα και χειρουργική επέμβαση), όπως και τις αλλαγές που θα πρέπει να κάνει ο ασθενής στις καθημερινές του συνήθειες ώστε να βελτιωθεί η κατάστασή του. Π.χ. υγιεινή βλεφάρων, συχνοί βλέφαρισμοί, διαλείμματα κατά τη χρήση υπολογιστή ή και τη χρήση υγραντήρα στο χώρο που ζει και εργάζεται.