ΞΗΡΟΦΘΑΛΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Η ξηροφθαλμία είναι μία σχετικά κοινή οφθαλμική πάθηση και το πιο συχνό πρόβλημα μετά από μία διαθλαστική επέμβαση με Laser. Είναι πολυπαραγοντική, πολύ συχνά χρόνια και μπορεί να μην εμφανίζει συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως 100.000.000 άτομα υποφέρουν από αυτή εφόσον επηρεάζει τις δραστηριότητες και την ποιότητα ζωής τους λόγω του ότι μειώνει την όραση και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει και στην απώλειά της. Εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες, ιδιαίτερα στην περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο και η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνει με την ηλικία.
Το Δακρυϊκό φιλμ
Η ξηροφθαλμία ορίζεται επιστημονικά ως μία πολυπαραγοντική νόσος της οφθαλμικής επιφάνειας που χαρακτηρίζεται από απώλεια της ομοιοστασίας της δακρυικής στοιβάδος και συνοδεύεται από οφθαλμικά συμπτώματα.
Τα δάκρυα είναι πολύ σημαντικά για την καλή λειτουργία του κερατοειδούς και αποτελούν ένα από τα μέσα προστασίας του οφθαλμού γενικότερα.. Δρουν σαν λιπαντικό, διατηρούν την επιφάνειά του κερατοειδούς λεία και ομαλή και επηρεάζουν την ποιότητα της όρασης. Μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά στον κερατοειδή και τον επιπεφυκώτα, τους ενυδατώνουν, καθαρίζουν την επιφάνειά τους από ξένα σωματίδια , εμποδίζουν την δράση μικροοργανισμών και βοηθούν την επούλωση απο τυχόν μικροτραυματισμούς. Όταν η δακρυϊκή στιβάδα χάσει την ακεραιότητά της επηρεάζεται όχι μόνον η όραση αλλά και η οφθαλμική λειτουργία γενικότερα.
Αίτια της ξηροφθαλμίας
Υπάρχουν πολλοί δυνητικοί παράγοντες που μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να επιδεινώσουν την κατάσταση. Προς χάριν απλούστευσης οι αιτιογενείς αυτοί παράγοντες κατατάσσονται σε 4 ομάδες ανάλογα με το τι προκαλούν, 1) φλεγμονή των βλεφάρων ή/και δυσλειτουργία των Μειβομιανών αδένων, 2) φλεγμονή της οφθαλμικής επιφάνειας, 3) ανεπαρκή λίπανση/ενυδάτωση και 4) τραυματισμό της οφθαλμικής επιφάνειας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επιδρούν μεταξύ τους και λίγο έως πολύ όλοι είναι παρόντες στις περιπτώσεις ξηροφθαλμίας δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο που καταλήγει στα συμπτώματα που έχουμε εξ αιτίας της.
Για τον λόγο αυτό η οποιαδήποτε θεραπεία πρέπει να στοχεύει όλους τους παράγοντες, ανάλογα με την κατάσταση και τα συμπτώματα, ώστε να σπάσει ο κύκλος αυτός.
Εκτιμάται ότι το 85-95% όλων των περιπτώσεων ξηροφθαλμίας οφείλεται στην ελλειπή ή ανεπαρκή λειτουργία των Μειβομιανών αδένων. Οι αδένες αυτοί βρίσκονται στο εσωτερικό των βλεφάρων και παράγουν το λιπώδες στρώμα το οποίο δυσχεραίνει την εξάτμιση των δακρύων, προσδίδει σταθερότητα στο δακρυϊκό φιλμ και προστατεύει την επιφάνεια του οφθαλμού από μικροοργανισμούς.
Φυσιολογική εμφάνιση Μεϊβομιανών αδένων
Μη φυσιολογική εμφάνιση Μεϊβομιανών αδένων
Η δυσλειτουργία αυτών των αδένων αλλάζει την σύσταση της δακρυϊκής στιβάδας με αποτέλεσμα μεγαλύτερη εξάτμιση των δακρύων, πρόκληση φλεγμονής και πιθανή βλάβη της οφθαλμικής επιφάνειας. Αυτό προκαλεί αίσθηση ξηρότητας, δυσφορία και αλλοίωση της ποιότητας της όρασης.
Η ξηροφθαλμία μπορεί επίσης να προκληθεί από άλλες συστημικές ασθένειες που επηρεάζουν την φυσιολογική παραγωγή δακρύων όπως το η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκληροδερμία, το Parkinson, παθήσεις του θυροειδούς ή το σύνδρομο Sjorgen.
Φάρμακα, όπως τα αντιισταμινικά, τα διουρητικά, τα αντισυλληπτικά χάπια, τα οιστρογόνα, τα φάρμακα για Parkinson, τα αντιψυχωσικά και τα αντικαταθλιπτικά μπορούν επίσης να είναι αίτια ξηροφθαλμίας.
Η μορφολογία και η δυσλειτουργία των βλεφάρων μπορεί επίσης να είναι η αιτία της ξηροφθαλμίας ή να επιδεινώνει μία προϋπάρχουσα κατάσταση.
Άλλοι παράγοντες είναι τα ξηρά κλίματα και οι υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος λόγω ταχύτερης εξάτμισης των δακρύων σε αυτές τις συνθήκες, οι αλλεργίες, βλεφαρίτιδα, η εμμηνόπαυση, όπως επίσης τα καλλυντικά, η σκόνη και η ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Ξηροφθαλμία μπορεί επίσης να προκληθεί ή να επιδεινωθεί σε άτομα που χρησιμοποιούν φακούς επαφής, δεν κλείνουν εντελώς τα μάτια τους όταν κοιμούνται (λαγόφθαλμος), ή εργάζονται πολλές ώρες με υπολογιστή λόγω μειωμένης συχνότητας των βλεφαρισμών.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Στο αρχικό στάδιο σε πολλές περιπτώσεις η ξηροφθαλμία είναι ασυμπτωματική και για τον λόγο αυτό περνά απαρατήρητη. Δεν υπάρχει ενόχληση, φαγούρα ή ευαισθησία στο φως.
Αν δεν αντιμετωπισθεί, τα μάτια αρχίζουν να αισθάνονται κουρασμένα, στεγνά και μπορεί να κοκκινίσουν. Υπάρχει αίσθηση ξένου σώματος αίσθημα καύσου, φαγούρα, πρησμένα βλέφαρα, και μειωμένη ανοχή σε φακούς επαφής ή καλλυντικά. Ο ερεθισμός προκαλεί αυξημένη δακρύροια και η όραση είναι θολή ή παρουσιάζει διακυμάνσεις. Επίσης υπάρχει αυξημένη ευαισθησία στο φως, βλεννώδεις εκκρίσεις και σε προχωρημένο στάδιο μπορεί να προκληθούν μολύνσεις, έλκη ή και σοβαρότερες καταστάσεις.
Η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλλει. Η σωστή διάγνωση είναι πολύ σημαντική διότι υπάρχουν ασθένειες του οφθαλμού που έχουν παρόμοια συμπτώματα.
Επιφάνεια του κερατοειδούς όπως φαίνεται στο μικροσκόπιο με τη χρήση χρωστικής ουσίας